[co to jest] ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi dotyczy od 4 do8 procent dzieci. Główne objawy to nadruchliwość oraz impulsywność połączona z zaburzeniami koncentracji uwagi. Przyczyna ADHD nie jest dokładnie rozpoznana. Przypuszcza się, że są to deficyty biologiczne; mózg inaczej pracuje.
Jeśli ADHD jest wcześnie zdiagnozowane (np. na początku nauki szkolnej) i wsparte odpowiednią terapią – daje dobre rokowania. Terapia polega na pomocy psychologicznej, (m.in. terapii Biofeedback) oraz terapii farmakologicznej, której wymaga około 1/5 dzieci. Objawy ADHD mogą łagodnieć z wiekiem, (co ma miejsce u około 40% dzieci), ale nieprawidłowo leczone, lub nieleczone ADHD może doprowadzić do cięższych postaci w wieku dorastania – zachowań opozycyjno-buntowniczych.
Jednym z podtypów ADHD jest ADD, gdzie przeważa zaburzenie koncentracji uwagi. To zaburzenie częściej dotyczy dziewcząt, ale dlatego, że nie sprawiają trudności wychowawczych, jest rzadziej rozpoznawane.
[obraz na czym polega]Rodzic może rozpoznać problem, zwracając uwagę na trzy podstawowe objawy ADHD:
- Nadruchliwość: dziecko kręci się nieustannie, biega, „skacze po meblach”, ma wyraźną i nieustanną potrzebę poruszania się. Realizując ten imperatyw porusza się nieustannie, lecz robi to w sposób bezcelowy. Przy czym dziecko z ADHD niekoniecznie jest sprawne fizycznie. Ruch regularny typu marsz, spacer, bieg może je bardzo nużyć i męczyć. W szkole może wpadać na przedmioty, zrzucać rzeczy z ławki, szturchać kolegów, nie może wysiedzieć w ławce, może więc np. wstawać i chodzić po klasie.
- Impulsywność: mówi co myśli, rozpoczyna zadanie bez zrozumienia instrukcji, nie słucha poleceń do końca, ma problemy z czekaniem na swoją kolej, nie przewiduje konsekwencji swoich działań, często nie bierze pod uwagę emocji innych. W czasie lekcji może krzyczeć, pluć, „walić w ławkę”. Typowymi są zachowania prowokacyjnie, ucieczki z lekcji, itp.
- Zaburzenia koncentracji uwagi: łatwo się rozprasza i odrywa od wykonywanej pracy, nie słucha poleceń, nie reaguje na nie, nie kończy zadań, które uważa za nudne. Nie zapisuje zadań domowych.
Dziecko z ADHD także ma kłopoty z relacjami z kolegami i na ogół niskie osiągnięcia szkolne w porównaniu z rówieśnikami (ten z objawów oczywiście nie jest właściwy jedynie dzieciom z ADHD, ale jest też dla nich typowy).
[powody, kogo dotyczy ]ADHD jest schorzeniem natury neurologicznej. Statystycznie w każdej polskiej klasie szkolnej jest jedno dziecko z ADHD. W Polsce na ADHD cierpi około 150 tysiące dzieci. Częściej są to chłopy. Objawy ADHD wzmaga nieodpowiedni system wychowania, rozumiany tu jako agresja, krzyki i kary, które są przeciwskuteczne właściwym oddziaływaniom wychowawczym (w domu i szkole).
ADHD nie jest konsekwencją błędów wychowawczych, ale nieleczenie i/lub nieodpowiednie prowadzenie dziecka (nadmiernie pobłażający lub nadmiernie punitywny sposób wychowania), może skutkować znacznym nasileniem objawów i wybuchem trudności wychowawczych uchem w wieku dorastania.
[Co robić] Dziecku z ADHD potrzeba dobrze prowadzonej terapii oraz odpowiednich oddziaływań wychowawczych:
- Przede wszystkim potrzebny jest spokój! Należy dbać o warunki wyważonej stymulacji bodźcami (na pewno nie zabierać do centrów handlowych, z których wszystkie niemal dzieci wychodzą pobudzone i wyczerpane!). Dziecku należy zagwarantować spokojne miejsce do wyciszania się (w dobrych szkołach pojawiają się już pokoje wyciszeń, gdzie dziecko jest pod opieką pedagoga/psychologa szkolnego). Warto takie miejsce stworzyć w domu: bez nadmiaru bodźców, w stonowanych kolorach, z możliwością słuchania muzyki relaksacyjnej (miejsce dla dziecka i rodziców, aby się wyciszyć).
- Podkreślaj zainteresowania dziecka, może lubi czytać, albo interesuje się przyrodą? ADHD to choroba, a poza nią jest mały człowiek – ze swoimi potrzebami, zainteresowaniami, zdolnościami i marzeniami, a także lękami i wielką potrzebą akceptacji i miłości! Choroba nie może przesłonić pozostałych cech dziecka i jego samego!
- Dzieci z ADHD ciągle słyszą, że są „niegrzeczne i źle wychowane”. A – jak każde inne dziecko, potrzebują akceptacji i pozytywnych wzmocnień. Umieść się więc poza tymi niewłaściwymi zachowaniami dziecka i przyłapuj je na tym, co robi dobrze. Dzieci z ADHD potrzebują dużo nagród, ale nagradzanie musi być za coś konkretnego. Znajdź choć najmniejszą rzecz (ale prawdziwą), za którą możesz swoje dziecko pochwalić.
- Spróbuj stosować tzw. kontrakty. Starannie wytłumacz dziecku, co ma zrobić i że jak to zrobi, to wtedy może już się zająć tym, co je interesuje. (nie zapomnij pochwalić)
- Także jako forma kontraktu spisz z dzieckiem pożądane zachowanie, zasadę i konsekwencje jej naruszenia. Przypominając o zasadzie – oczywiście dajesz kolejną szanse.
- Nie reaguj krzykiem i opanuj wszelką agresję – to nie działa. Przeciwnie. To wzmaga problemy!
- Ściśle współpracuj (drugi rodzic też) z nauczycielami. Weź też pod uwagę, że niestety, nie każdy nauczyciel w szkole potrafi pracować z dzieckiem z ADHD i wtedy, swoim zachowaniem może jeszcze bardziej sytuację i dziecka i rodzica pogorszyć. Nie pozwól zepchnąć swoje dziecko do roli „najgorszego dziecka w klasie”. Kiedy nie ma innego wyjścia – rozważ zmianę szkoły. Często w szkołach integracyjnych są odpowiednio przygotowani nauczyciele, mają mniejsze klasy i na etatach terapeutów oraz pedagogów.
- Nauczyciele powinni wiedzieć, że dziecko z ADHD powinni sadzać z przodu klasy, blisko siebie, przedyskutować z nim kontrakt (i uczyć je stopniowo ten kontrakt wdrażać, bo spisanie kontaktu nie działa od razu nawet na dzieci bez ADHD), sprawdzać zeszyt czy zapisało zadanie i pracę domową, zaangażować się w pomoc na lekcji, powtarzać krótko polecenia, odpowiednio nagradzać za każde dobre zachowanie i odnosić się z dużą cierpliwością. Są przeszkoleni, a wiele poradników jest na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji (www.ore.edu.pl)
- Rodzice dzieci z ADHD (zwłaszcza matki) czują się często wypaleni, bezradni, myślą, że są beznadziejni. Pamiętaj, że choroba dziecka to nie twoja wina! Ale wychowanie dziecka z ADHD to wielkie wyzwanie: ogromne obciążenie emocjonalne i fizyczne, także w codziennym wymiarze (komentarze na temat wychowania dziecka od obcych ludzi w środkach komunikacji, w sklepach, uwagi od nauczycieli) …
- Także rodzicom należy się pomoc. Dobrym rozwiązaniem są grupy wsparcia dla rodziców, treningi zastępowania agresji i relaksacyjne oraz konsultacje psychologiczne na temat wspierania dziecka z ADHD w rozwoju.
- Dodatkowe informacje i materiały – Polskie Towarzystwo ADHD http://www.ptadhd.pl/